سید حسن علم‌الهدایی می‌گوید: راه برون‌رفت از وضعيت اقتصادي حال حاضر و به فعليت درآوردن اقتصاد مقاومتي، همين موسسات فناور و دانش‌بنيان و بچه‌هاي تحصيل‌کرده‌اي هستند که در اين موسسات فعاليت مي‌کنند.

پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان: استان خراسان رضوي از يک‌سو کلان‌شهري است که امکانات بسيار و دانشگاهي معتبر دارد و از سوي ديگر، محصولات کشاورزي و صنايع غذايي. اما به گفته دکتر سيد حسن علم‌الهدايي، رئيس پارک علم و فناوري استان خراسان رضوي، شرکت‌هايي که در مشهد فعاليت مي‌کنند، بيشتر به دنبال بازارهاي ملي و جهاني هستند و با مزيت‌هاي منطقه‌اي کار چنداني ندارند. در عوض، حوزه کاري شرکت‌هاي شهرستان‌هاي ديگر با مزيت‌هاي منطقه‌اي هماهنگي بسيار دارد و همين عامل سبب شده است تنوع شرکت‌هاي اين استان زياد باشد. با علم‌الهدايي درباره ويژگي‌هاي استان خراسان رضوي و مشکلات شرکت‌هاي حاضر در پارک علم و فناوري اين استان گفت‌و‌گو کرديم.

در پارک علم و فناوري استان خراسان رضوي چند شرکت وجود دارد؟ چه تعداد از آنها نوپا و چه تعداد پيشرفته هستند؟

220 شرکت در مراکز رشد و پيشرشد پارک قرار دارند. ما 8 مرکز رشد فناوري داريم که 3تاي آنها در شهرستانهاي گناباد، نيشابور و تربت حيدريه هستند و 5 مرکز هم در مشهد. 60 شرکت دانشبنيان و فناور توسعهيافته نيز داريم که خارج از پارک قرار دارند اما ارتباط خود را با پارک حفظ کردهاند. به طور کلي، از زمان تاسيس پارک خراسان رضوي از سال 82، بيش از 600 موسسه دانشبنيان دورههاي رشد و پيشرشد خود را طي کردهاند و بسياري از آنها در سطح شهر، کشور و در شهرکهاي صنعتي فعاليت ميکنند. بخشي از اينها نيز ارتباط کاري خود را با ما حفظ کردهاند و از برند پارک استفاده ميکنند و در نشستها، برنامههاي آموزشي و نمايشگاههاي ما شرکت دارند. ما به آنها در فروش محصولاتشان نيز کمک ميکنيم.

زمينه فعاليت شرکتهاي حاضر در پارک چيست؟

ما مرکز رشد انرژي، جامع، آيسيتي، کشاورزي و صنايع غذايي (با همکاري مرکز تحقيقات کشاورزي) و فناوري فرهنگي و زيارت داريم. اما به طور کلي شرکتها در تجهيزات صنايع نفت، گاز و پتروشيمي، انرژيهاي نو و مديريت و بهينهسازي انرژي بيشترين فعاليتها را دارند و توانستهاند قراردادهاي خوبي با عسلويه، خانگيران و ساير پالايشگاهها و پتروشيميها ببندند. از شرکتهايي که در زمينههاي ياد شده فعاليت ميکنند، 73 درصد در حوزه تجهيزات صنايع نفت و گاز هستند، 9 درصد در بخش انرژيهاي نو و 18 درصد نيز در بخش بهينهسازي. علت آنکه درصد کمتري از شرکتها در حوزه انرژيهاي نو کار ميکنند، اين است که بازار مطمئني برايشان فراهم نيست و ايجاد زيرساختهاي لازم بسيار هزينه دارد. همچنين در زمينه فناوري اطلاعات و ارتباطات نيز 38 شرکت داريم که در بخشهاي نرمافزار کابردي، برنامههاي تحت موبايل، شبکه و سختافزار، پردازش تصويري، بازيهاي رايانهاي، تجارت الکترونيک و... کار ميکنند.

در سفرهايي که دکتر ستاري به استانهاي مختلف دارد، همواره بر اين نکته تاکيد ميکند که از پتانسيلها و ظرفيتهاي استان براي حل مشکلات خود استان استفاده شود. در پارک خراسان رضوي چقدر اين اتفاق افتاده است؟

اين حرف کاملا منطقي است که ظرفيتها، امکانات و منابع منطقهاي مورد توجه باشد. مثلا استان خراسان رضوي قطب صنايع غذايي و کشاورزي است. يا مثلا در صنعت اتومبيل، ايرانخودرو در اين استان کارخانه وسيعي دارد و بسياري از توليداتش را اينجا انجام ميدهد ولي واقعيت چيز ديگري است. بازار ما يک بازار توزيعشده نيست که يک شرکت دانشبنيان بتواند در حوزه صنعت مواد غذايي کار کند. البته 30 شرکت در مرکز رشد کشاورزي هستند. اين در حالي است که موسسات دانشبنيان ما يکي از قطبهاي صنعت نفت و گاز و پتروشيمي است چون بازار داشته و شرکتها هم حول محور واقعيتهاي بازار شکل گرفتهاند نه مزاياي منطقهاي. همچنين در بخشهاي برق، الکترونيک و مخابرات شرکتهاي معظمي در اين استان فعال هستند، مانند شرکت «نيان الکترونيک» که ارتباطات بينالمللي نيز دارد. البته در شهرستانها بيشتر روي مزيتهاي منطقهاي کار کردهايم. مثلا در گناباد و تربت حيدريه روي زعفران ارگانيک، توليد پودرهاي بيولوژيک (کود)، توليد تانن از پوست ميوه، بستهبندي خشکبار به روشهاي علمي و... خودمان هم در شهرستانها اصرار داشتيم که اينطور باشد. اما شرکتهايي که در مرکز استان فعال هستند بيشتر دنبال بازار ملي و بينالمللي هستند تا استاني.

درباره مشکلات پارکهاي علم و فناوري بگوييد.

مشکلات پارکها به چند دسته تقسيم ميشوند. بعضي از آنها که نوپا هستند، مشکلات زيرساختي و امکانات محدود دارند. اما خراسان رضوي خوشبختانه از اين دست مشکلات ندارد. اما مشکلات مشترک همه پارکها و شرکتهاي مستقر در آن دارند بحث ضمانتنامههاست. ما آييننامه حمايت از شرکتهاي دانشبنيان را داريم که اتفاقا معاونت از آن حمايت ميکند اما وقتي قرار است از صندوقهايي که به همين منظور ايجاد شدهاند وامي گرفته شود، ضمانتهاي مالي ميخواهند که از عهده اين شرکتها خارج است. اين وضعيت صندوقهاست. بانکها که جاي خود دارند. مخصوصا شرکتهاي توسعهيافته که وامهاي بزرگتري نياز دارند، اين مشکل را بيشتر احساس ميکنند. حتي وقتي ميخواهند با عسلويه، وزارت نيرو، نفت و... قرارداد ببندند، از آنها ضمانتهايي خواسته ميشود که در توان اين شرکتها نيست. براي حل اين معضل تلاشهاي زيادي شده اما هنوز به يک رويه تبديل نشده است و اميدواريم بهزودي اوضاع بهتر شود.

مشکل ديگر ما بحث ارزشگذاري فناوري است. مثلا يکي از شرکتهاي ما در زمينه سيستمهاي برقي کار ميکند و براي قيمتگذاري روي الکتروموتور توليدي شرکت که شرکت توانير مشتري خريد آن بود، کلي معطل شد. يا شرکتي داريم که براي اولين بار کمباين برنج را در ايران ساخته است. بانکها که اصلا ارزشگذاري نميکنند ولي کارشناس رسمي دادگستري هر کمباين را 50 ميليارد تومان ارزشگذاري کرده بود. اگر اين فناوريها به لحاظ قانوني ارزشگذاري شود، ميتوان از همان محصولات به عنوان وثيقه استفاده کرد.

همچنين در بحث استانداردها نيز مشکلاتي هست. اقلامي هست که بايد صادر شوند و اينها استانداردهاي خاص ميخواهند. البته سازمان استاندارد در بحث استاندارد اقلام فناورانه اعلام آمادگي کرده است اما بيشتر آنها زير پوشش استاندارد ايران نيستند چه برسد به استانداردهاي جهاني.

در بعضي بحثها مثل بيمه، ماليات، عوارض شهرداري، عوارض گمرکي و... نيز برخوردها بسيار سليقهاي است. با وجود آنکه در ارتباط با شرکتهاي دانشبنيان يک قانون سراسري در اين موارد وجود دارد، نحوه برخوردها در مورد بخشودگيها و معافيتها يکسان نيست و از شخصي به شخص ديگر متفاوت است. بايد در اين زمينه فرهنگسازي شود. اميدوارم با توجه به تاکيدات رهبر معظم انقلاب و دولت، بهخصوص معاونت علمي و فناوري، مديران دولتي برخورد مناسبتري با اين قانونها داشته باشند.

مضاف بر اينها، شرکتها براي ورود به بازار بينالمللي به تسهيلات نياز دارند. البته دارندگان شرکتهاي دانشبنيان نيز بايد در عرصههاي بينالمللي اعتماد به نفس داشته باشند. ما با شرکت التکس قزاقستان يک مرکز تبادلات تاسيس کردهايم و در حال حاضر هم قراردادهاي خوبي منعقد شده و در دست انجام است. اما اساسا براي شروع، طرف ايراني مشکلات سرمايهگذاري در زمان انعقاد قرارداد دارد. معاونت قولهايي در اين خصوص به ما داده است.

شما در پارک چگونه به اين شرکتها براي حصول نتيجه مطلوب کمک ميکنيد؟

من معتقدم راه برون‌رفت از وضعيت اقتصادي حال حاضر و به فعليت درآوردن اقتصاد مقاومتي، همين موسسات فناور و دانش‌بنيان و بچه‌هاي تحصيل‌کرده‌اي هستند که در اين موسسات فعاليت مي‌کنند. در درجه اول بايد به اين افراد آموزش‌هاي لازم را ارائه بدهيم. در دنيا مباحثي چون خريد و فروش، برندينگ، مشارکت، بازاريابي و... به صورت علم درآمده است و بايد اين افراد با علم روز آشنا شوند. ما در پارک يک مرکز آموزش، مشاوره و نظارت داريم که حوزه کاريش روز به روز گسترده‌تر مي‌شود و به کساني که در حال راه‌اندازي يک فعاليت دانش‌بنيان هستند يا توانسته‌اند محصول خود را صنعتي کنند، آموزش و مشاوره مي‌دهيم. از طرفي شرکت‌هاي ما معمولا در قالب تيم‌هاي 2، 3 نفره تشکيل مي‌شوند و با کار تيمي آشنايي ندارند. همچنين شرکت‌ها بايد بدانند که ممکن است با يک ايده نوآورانه پذيرش شوند اما اگر قرار باشد درجا بزنند، حتما محکوم به شکست هستند. ما در اين زمينه‌ها نيز به آن‌ها آگاهي و هشدارهاي لازم را مي‌دهيم.

منبع: ماهنامه دانش‌بنیان