سید حسن علم‌الهدایی می‌گوید: راه برون‌رفت از وضعيت اقتصادي حال حاضر و به فعليت درآوردن اقتصاد مقاومتي، همين موسسات فناور و دانشبنيان و بچه‌هاي تحصيل‌کرده‌اي هستند که در اين موسسات فعاليت ميکنند.
پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان: استان خراسان رضوي از يک‌سو کلان‌شهري است که امکانات بسيار و دانشگاهي معتبر دارد و از سوي ديگر، محصولات کشاورزي و صنايع غذايي. اما به گفته دکتر سيد حسن علم‌الهدايي، رئيس پارک علم و فناوري استان خراسان رضوي، شرکتهايي که در مشهد فعاليت ميکنند، بيشتر به دنبال بازارهاي ملي و جهاني هستند و با مزيتهاي منطقهاي کار چنداني ندارند. در عوض، حوزه کاري شرکتهاي شهرستانهاي ديگر با مزيتهاي منطقهاي هماهنگي بسيار دارد و همين عامل سبب شده است تنوع شرکتهاي اين استان زياد باشد. با علم‌الهدايي درباره ويژگي‌هاي استان خراسان رضوي و مشکلات شرکتهاي حاضر در پارک علم و فناوري اين استان گفت‌و‌گو کرديم.
در پارک علم و فناوري استان خراسان رضوي چند شرکت وجود دارد؟ چه تعداد از آنها نوپا و چه تعداد پيشرفته هستند؟
220 شرکت در مراکز رشد و پيشرشد پارک قرار دارند. ما 8 مرکز رشد فناوري داريم که 3تاي آنها در شهرستانهاي گناباد، نيشابور و تربت حيدريه هستند و 5 مرکز هم در مشهد. 60 شرکت دانشبنيان و فناور توسعهيافته نيز داريم که خارج از پارک قرار دارند اما ارتباط خود را با پارک حفظ کردهاند. به طور کلي، از زمان تاسيس پارک خراسان رضوي از سال 82، بيش از 600 موسسه دانشبنيان دورههاي رشد و پيشرشد خود را طي کردهاند و بسياري از آنها در سطح شهر، کشور و در شهرکهاي صنعتي فعاليت ميکنند. بخشي از اينها نيز ارتباط کاري خود را با ما حفظ کردهاند و از برند پارک استفاده ميکنند و در نشستها، برنامههاي آموزشي و نمايشگاههاي ما شرکت دارند. ما به آنها در فروش محصولاتشان نيز کمک ميکنيم.
زمينه فعاليت شرکتهاي حاضر در پارک چيست؟
ما مرکز رشد انرژي، جامع، آيسيتي، کشاورزي و صنايع غذايي (با همکاري مرکز تحقيقات کشاورزي) و فناوري فرهنگي و زيارت داريم. اما به طور کلي شرکتها در تجهيزات صنايع نفت، گاز و پتروشيمي، انرژيهاي نو و مديريت و بهينهسازي انرژي بيشترين فعاليتها را دارند و توانستهاند قراردادهاي خوبي با عسلويه، خانگيران و ساير پالايشگاهها و پتروشيميها ببندند. از شرکتهايي که در زمينههاي ياد شده فعاليت ميکنند، 73 درصد در حوزه تجهيزات صنايع نفت و گاز هستند، 9 درصد در بخش انرژيهاي نو و 18 درصد نيز در بخش بهينهسازي. علت آنکه درصد کمتري از شرکتها در حوزه انرژيهاي نو کار ميکنند، اين است که بازار مطمئني برايشان فراهم نيست و ايجاد زيرساختهاي لازم بسيار هزينه دارد. همچنين در زمينه فناوري اطلاعات و ارتباطات نيز 38 شرکت داريم که در بخشهاي نرمافزار کابردي، برنامههاي تحت موبايل، شبکه و سختافزار، پردازش تصويري، بازيهاي رايانهاي، تجارت الکترونيک و... کار ميکنند.
در سفرهايي که دکتر ستاري به استانهاي مختلف دارد، همواره بر اين نکته تاکيد ميکند که از پتانسيلها و ظرفيتهاي استان براي حل مشکلات خود استان استفاده شود. در پارک خراسان رضوي چقدر اين اتفاق افتاده است؟
اين حرف کاملا منطقي است که ظرفيتها، امکانات و منابع منطقهاي مورد توجه باشد. مثلا استان خراسان رضوي قطب صنايع غذايي و کشاورزي است. يا مثلا در صنعت اتومبيل، ايرانخودرو در اين استان کارخانه وسيعي دارد و بسياري از توليداتش را اينجا انجام ميدهد ولي واقعيت چيز ديگري است. بازار ما يک بازار توزيعشده نيست که يک شرکت دانشبنيان بتواند در حوزه صنعت مواد غذايي کار کند. البته 30 شرکت در مرکز رشد کشاورزي هستند. اين در حالي است که موسسات دانشبنيان ما يکي از قطبهاي صنعت نفت و گاز و پتروشيمي است چون بازار داشته و شرکتها هم حول محور واقعيتهاي بازار شکل گرفتهاند نه مزاياي منطقهاي. همچنين در بخشهاي برق، الکترونيک و مخابرات شرکتهاي معظمي در اين استان فعال هستند، مانند شرکت «نيان الکترونيک» که ارتباطات بينالمللي نيز دارد. البته در شهرستانها بيشتر روي مزيتهاي منطقهاي کار کردهايم. مثلا در گناباد و تربت حيدريه روي زعفران ارگانيک، توليد پودرهاي بيولوژيک (کود)، توليد تانن از پوست ميوه، بستهبندي خشکبار به روشهاي علمي و... خودمان هم در شهرستانها اصرار داشتيم که اينطور باشد. اما شرکتهايي که در مرکز استان فعال هستند بيشتر دنبال بازار ملي و بينالمللي هستند تا استاني.
درباره مشکلات پارکهاي علم و فناوري بگوييد.
مشکلات پارکها به چند دسته تقسيم ميشوند. بعضي از آنها که نوپا هستند، مشکلات زيرساختي و امکانات محدود دارند. اما خراسان رضوي خوشبختانه از اين دست مشکلات ندارد. اما مشکلات مشترک همه پارکها و شرکتهاي مستقر در آن دارند بحث ضمانتنامههاست. ما آييننامه حمايت از شرکتهاي دانشبنيان را داريم که اتفاقا معاونت از آن حمايت ميکند اما وقتي قرار است از صندوقهايي که به همين منظور ايجاد شدهاند وامي گرفته شود، ضمانتهاي مالي ميخواهند که از عهده اين شرکتها خارج است. اين وضعيت صندوقهاست. بانکها که جاي خود دارند. مخصوصا شرکتهاي توسعهيافته که وامهاي بزرگتري نياز دارند، اين مشکل را بيشتر احساس ميکنند. حتي وقتي ميخواهند با عسلويه، وزارت نيرو، نفت و... قرارداد ببندند، از آنها ضمانتهايي خواسته ميشود که در توان اين شرکتها نيست. براي حل اين معضل تلاشهاي زيادي شده اما هنوز به يک رويه تبديل نشده است و اميدواريم بهزودي اوضاع بهتر شود.
مشکل ديگر ما بحث ارزشگذاري فناوري است. مثلا يکي از شرکتهاي ما در زمينه سيستمهاي برقي کار ميکند و براي قيمتگذاري روي الکتروموتور توليدي شرکت که شرکت توانير مشتري خريد آن بود، کلي معطل شد. يا شرکتي داريم که براي اولين بار کمباين برنج را در ايران ساخته است. بانکها که اصلا ارزشگذاري نميکنند ولي کارشناس رسمي دادگستري هر کمباين را 50 ميليارد تومان ارزشگذاري کرده بود. اگر اين فناوريها به لحاظ قانوني ارزشگذاري شود، ميتوان از همان محصولات به عنوان وثيقه استفاده کرد.
همچنين در بحث استانداردها نيز مشکلاتي هست. اقلامي هست که بايد صادر شوند و اينها استانداردهاي خاص ميخواهند. البته سازمان استاندارد در بحث استاندارد اقلام فناورانه اعلام آمادگي کرده است اما بيشتر آنها زير پوشش استاندارد ايران نيستند چه برسد به استانداردهاي جهاني.
در بعضي بحثها مثل بيمه، ماليات، عوارض شهرداري، عوارض گمرکي و... نيز برخوردها بسيار سليقهاي است. با وجود آنکه در ارتباط با شرکتهاي دانشبنيان يک قانون سراسري در اين موارد وجود دارد، نحوه برخوردها در مورد بخشودگيها و معافيتها يکسان نيست و از شخصي به شخص ديگر متفاوت است. بايد در اين زمينه فرهنگسازي شود. اميدوارم با توجه به تاکيدات رهبر معظم انقلاب و دولت، بهخصوص معاونت علمي و فناوري، مديران دولتي برخورد مناسبتري با اين قانونها داشته باشند.
مضاف بر اينها، شرکتها براي ورود به بازار بينالمللي به تسهيلات نياز دارند. البته دارندگان شرکتهاي دانشبنيان نيز بايد در عرصههاي بينالمللي اعتماد به نفس داشته باشند. ما با شرکت التکس قزاقستان يک مرکز تبادلات تاسيس کردهايم و در حال حاضر هم قراردادهاي خوبي منعقد شده و در دست انجام است. اما اساسا براي شروع، طرف ايراني مشکلات سرمايهگذاري در زمان انعقاد قرارداد دارد. معاونت قولهايي در اين خصوص به ما داده است.
شما در پارک چگونه به اين شرکتها براي حصول نتيجه مطلوب کمک ميکنيد؟
من معتقدم راه برون‌رفت از وضعيت اقتصادي حال حاضر و به فعليت درآوردن اقتصاد مقاومتي، همين موسسات فناور و دانشبنيان و بچه‌هاي تحصيل‌کرده‌اي هستند که در اين موسسات فعاليت ميکنند. در درجه اول بايد به اين افراد آموزش‌هاي لازم را ارائه بدهيم. در دنيا مباحثي چون خريد و فروش، برندينگ، مشارکت، بازاريابي و... به صورت علم درآمده است و بايد اين افراد با علم روز آشنا شوند. ما در پارک يک مرکز آموزش، مشاوره و نظارت داريم که حوزه کاريش روز به روز گسترده‌تر ميشود و به کساني که در حال راه‌اندازي يک فعاليت دانشبنيان هستند يا توانستهاند محصول خود را صنعتي کنند، آموزش و مشاوره مي‌دهيم. از طرفي شرکتهاي ما معمولا در قالب تيم‌هاي 2، 3 نفره تشکيل ميشوند و با کار تيمي آشنايي ندارند. همچنين شرکتها بايد بدانند که ممکن است با يک ايده نوآورانه پذيرش شوند اما اگر قرار باشد درجا بزنند، حتما محکوم به شکست هستند. ما در اين زمينه‌ها نيز به آنها آگاهي و هشدارهاي لازم را مي‌دهيم.
منبع: ماهنامه دانش‌بنیان