قبل از این‌که سراغ دستورالعمل‌های نوشتن مقاله‌هایی برویم که اسم ما را روی زبان اساتید بیندازد و باعث شود روی ما به‌عنوان دانشجوی موفق حساب باز کنند، بهتر است مهارت‌های پایه‌ای را که هر دانشجویی برای نوشتن اولین مقاله خود به آن‌ها احتیاج دارد، با هم مرور کنیم.
پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان: نوشتن مقاله‌های دانشگاهی فوت و فنی دارد که خیلی هم ربطی به معدل و وضعیت تحصیلی و... ندارد. اصلا شاید بتوان گفت که نوشتن یک مقاله خوب نه یک فن، که یک هنر است. ولی معنایش این نیست که شما به‌عنوان یک دانشجوی تازه‌کار نتوانید این هنر را یاد بگیرید و بجا و درست از آن استفاده کنید. قبل از این‌که سراغ دستورالعمل‌های نوشتن مقاله‌هایی برویم که اسم ما را روی زبان اساتید بیندازد و باعث شود روی ما به‌عنوان دانشجوی موفق حساب باز کنند، بهتر است مهارت‌های پایه‌ای را که هر دانشجویی برای نوشتن اولین مقاله خود به آن‌ها احتیاج دارد، با هم مرور کنیم.
1. جدول زمان‌بندی داشته باشید
از هر مقاله‌نویس موفقی که بپرسید چه عاملی باعث شده در این کار خبره شود و مقاله‌های ارزشمندی را منتشر کند، به‌طور قطع با این جواب روبه‌رو می‌شوید که «داشتن برنامه‌ریزی رمز موفقیت من بوده است!» اگر تا امروز از این جمله به‌عنوان یک عبارت کلیشه‌ای توی ذهنتان فاکتور می‌گرفتید، بهتر است از این بعد بیشتر حواستان را جمع کنید و برای نوشتن اولین مقاله‌تان حتما در قدم نخست برنامه‌ریزی زمانی داشته باشید. البته منظورمان از برنامه‌ریزی زمانی، تعیین روز و ساعت تحویل مقاله نیست، بلکه باید برای تمام کردن هر کدام از بخش‌های مقاله، جمع‌آوری اطلاعات اولیه، پیدا کردن مقالات پژوهشی که باید تحقیق خود را بر اساسشان جمع‌وجور کنید و رفرانس‌ها و... زمان‌بندی کنید و البته همه چیز را روی کاغذ یا یک جدول بیاورید. یادتان باشد که باید تقریبا همه مقالاتی را که به نوعی به موضوع مقاله شما ربط دارند، بخوانید، از آن‌ها نت بردارید، سپس داده‌ها را کنار هم بگذارید، به یک ایده اولیه برسید و بعد نوشتن را شروع کنید. اگر از قبل برای طی کردن این مراحل برنامه‌ریزی نکرده باشید، احتمالا در همین مرحله غرق می‌شوید!
2. از ویکی‌پدیا شروع کنید، نه این‌که با ویکی‌پدیا سر و ته قضیه را هم بیاورید.
ویکی‌پدیا جای خوبی برای شروع یک مقاله است و می‌توانید کلمات کلیدی را در ویکی‌پدیا جست‌وجو کنید، به رفرنس‌هایی که در مقالات آمده رجوع کنید و آن‌ها را که به نوعی به کار شما مربوط است، پیدا کرده و جدا کنید. اما هدف از جست‌وجو در ویکی‌پدیا رسیدن به یک دید بسیار کلی درباره موضوعی است که قرار است درباره آن تحقیق کنید و مقاله بنویسید، نه بیشتر. وقتی به این مرحله رسیدید، باید سراغ مقالات اصلی بروید، نه این‌که در نوشته خودتان به صفحات ویکی‌پدیا رفرنس بدهید.
3. به کتاب‌شناسی‌ها اعتماد کنید
تعارف که نداریم؛ محققان دانشگاهی معمولا در انتخاب عنوان برای نوشته‌ها، مقالات و کتاب‌های خود آن‌قدرها خلاق نیستند و در عنوان انتخابی‌شان دقیقا به نکته اصلی که مدنظرشان بوده، اشاره می‌کنند، حتی اگر این عنوان تبدیل به یک عبارت سه خطی کاملا تخصصی شود. بنابراین اگر در جست‌وجوهای خود برای پیدا کردن رفرنس به صدها کتاب رسیدید، اصلا نترسید، بلکه سراغ کتاب‌شناسی‌ها بروید و یک بار آن را مرور کنید. در این بخش به‌راحتی می‌توانید بفهمید که آیا کتاب مورد نظر دقیقا به موضوع مورد نظر شما مربوط هست یا نه.
4. سوال مشخصی در ذهن داشته باشید
یکی از مهم‌ترین قدم‌ها برای آغاز یک پژوهش و نوشتن مقاله این است که سوالی در ذهن داشته باشید که بخواهید در پاسخ به آن این مقاله را بنویسید. بنابراین هر وقت به اطلاعات تازه‌ای دست پیدا کردید، اول از خودتان بپرسید که آیا این اطلاعات و داده‌ها در پاسخ دادن به آن سوال مشخص، کمک می‌کند یا خیر. به این ترتیب می‌توانید خودتان را از حجم زیادی از اطلاعات مرتبط اما ناکارآمد (برای نوشتن این مقاله خاص) خلاص کنید.
5. در هر زمان فقط روی یک بخش کار کنید
فرقی نمی‌کند که دارید اولین مقاله‌تان را می‌نویسید یا تاکنون 20، 30 مقاله منتشر کرده‌اید. یکی از مهم‌ترین نکات این است که در قالب برنامه زمان‌بندی‌تان، هر بار فقط روی یک بخش مشخص کار کنید و سعی نکنید که کل مقاله را به صورت یک جا دربیاورید. اول بخش‌های مختلف مقاله را سر و شکل دهید و در قدم‌های بعد دنبال ارتباط دادن این بخش‌ها با یکدیگر باشید. اگر مراحل اولیه را به‌درستی انجام داده باشید، در این قسمت به‌راحتی می‌توانید بخش‌های مختلف را به هم مربوط کنید.
6. از یک سیستم مشخص استفاده کنید
سعی کنید از همان ابتدا کار نوشتن را با استفاده از یک نرم‌افزار رفرنس‌گذاری دقیق شروع کنید تا بعدا مجبور نشوید دنبال منبع جملاتی بگردید که در مقاله آورده‌اید. این‌که از چه نرم‌افزاری استفاده می‌کنید، بستگی به خودتان و انتظاراتی دارد که از یک نرم‌افزار دارید. مهم این است که در پایان کار همه منابع را یک جا و مشخص و به ترتیب داشته باشید.
7. منابع در دسترس خود را بشناسید
اغلب کتاب‌خانه‌های دانشگاهی به دیتابیس‌هاس آکادمیکی متصل هستند که شما می‌توانید با مراجعه به آن دیتابیس مقالات و مجله‌های مورد نیاز خود را دریافت کنید. مسلما این امکان در صورتی که بخواهید در منزل جست‌وجوی اینترنتی داشته باشید، فراهم نخواهد بود. هیچ‌چیز آزاردهنده‌تر از این نیست که آخر شب وقتی یک ایده به ذهنتان رسیده و می‌خواهید در خصوص آن در اینترنت جست‌وجو کنید، به در بسته بخورید. بنابراین قبل از شروع با استاد خود در خصوص منابع اطلاعاتی که خارج از دانشگاه هم بتوانید به آن دسترسی داشته باشید، مشورت کنید.
8. کمک بخواهید
خیلی از استادان دانشگاه در ساعاتی که سر کلاس نیستند، در دفترشان می‌نشینند و منتظرند که یک دانشجو با ایده خوب سر برسد و برای شروع یک پژوهش علمی کمک بخواهد. ولی خیلی وقت‌ها انتظارشان بی‌نتیجه می‌ماند! سعی کنید که در این زمینه پیش‌قدم شوید و برای پیدا کردن منابع لازم یا دسته‌بندی منابعی که خودتان پیدا کردید، از استادتان کمک بگیرید.
9. یک دفترچه ایده داشته باشید
وقتی کار نوشتن مقاله را به صورت رسمی آغاز می‌کنید، ذهنتان در تمام طول روز درگیر این مسئله خواهد بود. بنابراین حتی اگر خودتان هم نخواهید، در بعضی ساعت‌ها و درحالی‌که کاملا مشغول کار دیگری هستید، یک ایده خوب یا حتی درخشان به ذهنتان خطور می‌کند. در این‌جور موارد، هرگز به خودتان و حافظه‌تان اعتماد نکنید، بلکه یک دفترچه کوچک برای این ایده‌ها داشته باشید و همه چیز را روی کاغذ بیاورید.
10. مقاله‌تان را به‌روز نگه دارید
موقع انتخاب رفرنس‌ها به زمان انتشارشان نیز دقت کنید. به‌طور کلی بهتر است برای نوشتن مقاله از منابعی استفاده کنید که بیش از 10 سال از زمان انتشارشان نگذشته باشد.
منبع: «ماهنامه سرآمد»